JAPANSE ‘YAGURA DOKEI’ KLOK Ca. 1750 Japan

M&R252

JAPANSE ‘YAGURA DOKEI’ KLOK
Circa 1750
Japan

Uurwerk
Het door gewichten aangedreven uurwerk heeft tussen stijlen geplaatste stalen raderen en is voorzien van gaand- en wekkerwerk met verticale spillegang en waag. Door de gewichtjes van de waag naar binnen of naar buiten te verplaatsen wordt het op tijd lopen van de klok geregeld. Het stalen uurwerk is tussen een gepatineerd messing bodem- en zolderplaat geplaatst. Het uurwerk heeft tevens een door een sluitschijf geregeld slagwerk. De klok slaat de hele uren van 9 maal teruglopend tot 4 maal.

Wijzerplaat
De messing voorzijde van de klok is fraai gegraveerd in bloemmotieven. De ronde, geschilderd messing wijzerplaat is voorzien van een zwart gelakte cijferring met gouden Japanse uurtekens, elk een teken van de Zodiac, en een rood gelakt centrum. Het centrum van de wijzerplaat draait rond en de hierop bevestigde messing wijzer geeft de tijd aan. De rand met gaatjes dient voor het instellen van wekker. Dit gebeurt door het metalen pinnetje in het gaatje bij de wektijd te steken.

Kast
De messing uurwerkkast heeft aan beide zijden deurtjes met messing haakjes en scharnieren. Op de kast is de bel geplaatst. Onder de bel beweegt zich de waag met de met messing beklede gewichtjes. De voet van de klok loopt iets uit en is voorzien van fraaie gegraveerde bloemmotieven. Het geheel is op een taps toelopende houten kast geplaatst. Deze is versierd met roodgelakte randen en messing handgrepen. In de houten voet hangen de gewichten van de klok die vanaf de voorzijde toegankelijk zijn via een luik.

Gangduur 1 dag

Hoogte 85 cm.
Breedte 34 cm.
Diepte 34 cm.

Literatuur:
– R. Yamaguchi, The clocks of Japan (L61)
– N.H.N. Mody, Japanese clocks (E17)

Japanse tijdmeting.
De Japanse tijdmeting verschilt in grote mate van de Westerse tijdmeting. In plaats van een uur als vaste waarde te nemen verschilt in Japan de lengte van een uur, toki genaamd, naar de lengte van de dag en de nacht. De dag en de nacht zijn beide ingedeeld in 6 toki, die van zonsopgang tot zonsondergang en van zonsondergang tot zonsopgang gerekend worden. In de zomer zijn de dagen langer dan de nachten en duurt dientengevolge een toki overdag ook langer dan ’s nachts. In de winter werkt dit andersom. Om deze reden zijn er Japanse klokken met verschuifbare plaatjes, zodat de lengte van de toki veranderd kunnen worden. Tevens zijn er klokken waarbij de cijferring vastzit, maar waarbij het tikgetal van de klok te veranderen is door de gewichtjes van de waag te verplaatsen, zodat de klok langzamer of sneller gaat lopen. Dit komt voor bij de oudere klokken. De cijfers van de klok lopen van 9 naar 4. In Japan was het cijfer 9 heilig. Elke toki, 12 in totaal, had tevens een eigen teken van de dierenriem die ook wel werden afgebeeld op een cijferring rondom de gewone cijferring.